ประเพณีไหว้เจ้าเตา หรือ จี้เจ้า (祭灶) ถือเป็นหนึ่งในประเพณีสำคัญที่สืบทอดกันมายาวนานในวัฒนธรรมจีน โดยคำว่า "祭" (jì) หมายถึงการเซ่นไหว้หรือบูชา ส่วน "灶" (zào) หมายถึงเตาไฟ ซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของเจ้าเตาหรือ ซีเมี่ยเจ่าซิ้ง (司命灶君) เทพเจ้าแห่งโชคชะตาในครัวเรือนชาวจีน

ซีเมี่ยเจ่าซิ้ง (司命灶君 – Kitchen God) หรือที่รู้จักกันในนาม เจ่าซิ้ง (灶神) เป็นเทพเจ้าผู้ดูแลครอบครัว คอยสอดส่องการกระทำของสมาชิกในบ้าน และในช่วงก่อนวันตรุษจีน ท่านจะนำบันทึกของการทำดีและทำชั่วของครอบครัวไปทูลต่อองค์เง็กเซียนฮ่องเต้ เมื่อเง็กเซียนฮ่องเต้ทรงพิจารณาบันทึกนั้น ท่านจะประทานโชคดีหรือบทลงโทษแก่สมาชิกในครอบครัวตามกรรมดีและกรรมชั่วที่ได้กระทำไว้

เทพเจ้าเตาจึงได้รับสมญานามว่า "เทพเจ้าผู้ลิขิตชะตากรรม" เพราะท่านมีอำนาจที่จะนำข่าวดีหรือข่าวร้ายไปบอกกล่าวยังสวรรค์ โดยคำว่า "ซี (司)" แปลว่า ควบคุม ส่วน "เมี่ย (命)" แปลว่าชะตากรรม และ "เจ่ากุง (灶君)" หมายถึงเทพเจ้าเตาไฟ ในทุกปีตามปฏิทินจันทรคติจีน เทพเจ้าเตาจะขึ้นไปสวรรค์เพื่อรายงานการกระทำของมนุษย์ เป็นระยะเวลาประมาณ 10 วัน และจะกลับมายังโลกมนุษย์ในวันที่ 4 เดือน 1 ซึ่งรู้จักกันว่าเป็นวันต้อนรับการกลับมาของเทพเจ้า

ตำนานต้นกำเนิดเทพเจ้าเตา ตำนานกล่าวถึงชายแซ่เตีย หรือ "จาง" ในภาษาจีนกลาง ซึ่งเคยมีภรรยาอันแสนดีที่ช่วยเขาเปิดร้านอาหารจนร่ำรวยเป็นที่เลื่องลือ ต่อมานายเตียหลงรักหญิงสาวสวยอีกคนซึ่งนิสัยเอาแต่ใจและอิจฉาริษยา หญิงสาวนั้นโน้มน้าวให้เขาทิ้งภรรยา และในที่สุดทรัพย์สมบัติก็ร่อยหรอลงจนหมดสิ้น เมื่อเขาตกอับ ภรรยาใหม่ของเขาก็ละทิ้งเขาไป เขาจึงกลายเป็นขอทาน

ในช่วงฤดูหนาวก่อนตรุษจีน นายเตียถูกช่วยเหลือโดยคนรับใช้ของคฤหาสน์หลังหนึ่งที่เป็นของอดีตภรรยาของเขา เมื่อเขารู้ว่าผู้ที่ช่วยเหลือเขาคือภรรยาเก่า เขารู้สึกอับอายและซ่อนตัวในเตาไฟจนเสียชีวิต องค์เง็กเซียนฮ่องเต้ทรงเห็นความสำนึกผิดนี้ จึงแต่งตั้งให้เขาเป็น "เทพเจ้าเตา" ผู้มีหน้าที่บันทึกการกระทำดีและชั่วของมนุษย์เพื่อรายงานสวรรค์

การไหว้บูชาเทพเจ้าเตา ในวันที่ 24 เดือน 12 ตามปฏิทินจันทรคติจีน จะมีการไหว้บูชาเทพเจ้าเตา เพื่อขอบคุณและอวยพรให้คนในครอบครัวมีความมั่งคั่งสุขสมบูรณ์ ของไหว้ประกอบด้วย:

• ขนมหวาน เช่น ขนมบัวลอยหรือขนมเหนียวหวาน เพื่อให้เทพเจ้าเตารายงานแต่เรื่องดี ๆ
• น้ำชา ธูป และกระดาษเงินกระดาษทองเป็นเครื่องสักการะ
• กระดาษรูปม้าหรือรูปหงส์ ใช้เป็นพาหนะส่งเทพเจ้าขึ้นสวรรค์

การไหว้เจ้าเตาในปัจจุบันอาจแตกต่างไปบ้างตามท้องที่ โดยบางครอบครัวอาจไหว้ตี่จู๊เอี๋ยหรือเทพเจ้าประจำบ้านแทน แต่ยังคงยึดหลักปฏิบัติเช่นเดียวกันเพื่อเป็นการสืบสานธรรมเนียมปฏิบัติที่งดงามนี้