ประเพณีไหว้เจ้าเตา เป็นประเพณีที่เกี่ยวข้องกับการไหว้เจ้าเตา หรือเทพเจ้าเตาไฟ ซึ่งเป็นที่เคารพในศาสนาพุทธแบบจีน (เต๋า) และวัฒนธรรมจีนดั้งเดิม โดยถือเป็นเทพเจ้าแห่งการปกป้องบ้านเรือน โดยเฉพาะเรื่องความปลอดภัยและความสงบสุขในครอบครัว เชื่อกันว่าเจ้าเตาจะคอยคุ้มครองและรายงานการกระทำของคนในบ้านไปยังสวรรค์ ดังนั้น ผู้คนจึงมีการไหว้เจ้าเตาเพื่อส่งเจ้าเตากลับสวรรค์ในวันขึ้นปีใหม่จีน หรือวันเฉลิมฉลองสิ้นปี เพื่อให้เจ้าเตานำสิ่งดี ๆ และข่าวดีไปบอกสวรรค์ และกลับมาคุ้มครองอีกครั้งในปีใหม่
ประวัติความเป็นมา
ประเพณีไหว้เจ้าเตามีมานานกว่า 2,000 ปีในวัฒนธรรมจีน โดยเริ่มจากสมัยราชวงศ์ฉินและราชวงศ์ฮั่น โดยมีตำนานเกี่ยวกับเจ้าเตาหลายเรื่อง หนึ่งในนั้นคือเทพเจ้าเตาจะอยู่ในเตาไฟของบ้าน เพื่อเฝ้ามองการกระทำของผู้คนในบ้าน เชื่อกันว่าทุกปีในวันส่งท้ายปีเก่าจีน เจ้าเตาจะเดินทางกลับไปยังสวรรค์เพื่อรายงานความประพฤติของครอบครัว จากนั้นจะกลับมายังบ้านอีกครั้งในวันขึ้นปีใหม่ ดังนั้น การไหว้เจ้าเตาจึงเป็นการส่งเขากลับไปด้วยของไหว้ต่าง ๆ ที่แสดงถึงความเคารพ
ปฏิทินและการดูวันไหว้เจ้าเตา
การไหว้เจ้าเตามักเกิดขึ้นในวันที่ 23 เดือน 12 ตามปฏิทินจันทรคติจีน (ประมาณหนึ่งสัปดาห์ก่อนวันตรุษจีน) ซึ่งถือเป็นวันสำคัญที่จะส่งเจ้าเตากลับไปยังสวรรค์ ในบางพื้นที่ของจีนอาจไหว้ในวันที่ 24 ขึ้นอยู่กับประเพณีท้องถิ่น
ในการอ่านและดูปฏิทินจีนเพื่อหาวันไหว้เจ้าเตา จำเป็นต้องใช้ปฏิทินจันทรคติ โดยสัญลักษณ์บนปฏิทินจะแบ่งวันตามข้างขึ้นข้างแรม ซึ่งผู้คนนิยมดูวันและเวลาที่เหมาะสมตามฤกษ์ยาม
ของไหว้และวิธีปฏิบัติที่นิยม
- ของไหว้หลัก ๆ ประกอบด้วยขนมหวาน (เช่น ขนมหวานที่เหนียวหนึบ) และผลไม้ นอกจากนี้ยังมีเครื่องเซ่น เช่น น้ำชา เหล้า น้ำเปล่า และข้าวโพด เป็นต้น
- กระดาษไหว้เจ้า ที่ใช้ในการส่งเจ้าเตาขึ้นสวรรค์ โดยจะเผากระดาษเงินกระดาษทองเพื่อให้เจ้าเตานำขึ้นไปด้วย
- วิธีการไหว้ คือจุดธูปแล้วขอพรเพื่อให้เจ้าเตานำคำอธิษฐานไปบอกสวรรค์ เพื่อให้ครอบครัวมีความสงบสุขในปีหน้า
ข้อปฏิบัตินิยม
- เตรียมของไหว้: จัดโต๊ะหรือสถานที่ไหว้ให้เรียบร้อย
- จัดการพิธีไหว้: จุดธูปขอพรและตั้งจิตอธิษฐานให้เจ้าเตานำพรของเราไปบอกสวรรค์
- การเผากระดาษเงินกระดาษทอง: เพื่อแสดงความเคารพและส่งเจ้าเตาขึ้นสวรรค์
- ขอพรในเรื่องต่าง ๆ: นิยมขอให้ครอบครัวมีความมั่งคั่ง สุขภาพดี และโชคลาภในปีใหม่
