พิธีบวงสรวงพระภูมิ และเจ้าที่

ความเชื่อและความสำคัญของพิธีบวงสรวง

ในคติความเชื่อของไทย พระภูมิถือเป็นเทพารักษ์ หรือเทพยดาประจำพื้นที่ มีหน้าที่ปกปักษ์รักษาอาณาเขตที่ดิน ตลอดจนเคหสถาน บ้านเรือน และสถานประกอบการที่เจ้าของสถานที่ได้อัญเชิญมาสถิตบนศาล ซึ่งโดยทั่วไปมีลักษณะเป็นปราสาทหรือบ้านทรงไทยขนาดเล็ก ตั้งอยู่บนเสาเดี่ยว เทพารักษ์นี้ได้รับการขนานนามว่า พระชัยมงคล

ส่วน เจ้าที่ หมายถึงเทพารักษ์ หรือเทพยดาที่สถิตอยู่ตามสถานที่ต่าง ๆ เช่น พื้นดิน ภูเขา ต้นไม้ หรืออากาศ รวมเรียกว่า อารักขเทวดา บางแห่งมีการสร้างศาลเจ้าที่ขึ้นเพื่อเป็นที่สถิตของท่าน โดยศาลเจ้าที่มักมีเสา 4 ต้น และอาจมีชื่อเรียกตามสถานที่ เช่น เจ้าพ่อเขาใหญ่ หรือ เจ้าแม่ทับทิม เป็นต้น

เจ้าที่บางประเภทไม่ได้มีศาลตั้งถาวร แต่จะสถิตและรักษาอยู่ตามสถานที่ทั่วไป ซึ่งเมื่อมีการประกอบพิธีบวงสรวง ก็จะทำการอัญเชิญท่านมา ณ สถานที่ประกอบพิธี เพื่อให้ช่วยปกปักษ์รักษา ป้องกันภัยพิบัติ และเสริมความสุขสวัสดีให้แก่เจ้าของบ้านเรือนหรือสถานที่นั้นๆ

ลำดับพิธีบวงสรวงพระภูมิและเจ้าที่

การจัดเตรียมสถานที่และเครื่องสังเวย

1. จัดตั้งโต๊ะบูชา ปูผ้าขาวไว้กลางแจ้ง นอกชายคาอาคารบ้านเรือน

2. วางเครื่องสังเวยให้ครบถ้วนตามประเพณี

3. เตรียมพวงมาลัยและผ้า 3 สี สำหรับผูกที่ศาลพระภูมิหรือศาลเจ้าที่

ขั้นตอนพิธีบวงสรวง

1. เมื่อถึงกำหนดเวลา (พิธีบวงสรวงนิยมกระทำในช่วงเช้า)

2. ประธานในพิธี ถวายพวงมาลัยบนพานหน้าศาล

3. ผูกผ้า 3 สี ที่เสาศาลพระภูมิหรือศาลเจ้าที่

4. จุดธูป 5 ดอก และเทียน 2 เล่ม วางที่กระถางธูปและเชิงเทียน

5. กราบหรือไหว้พระภูมิ 1 ครั้ง

6. จุดธูปหางตามจำนวนเครื่องสังเวย แล้วปักลงในเครื่องสังเวย

7. กล่าวคำสังเวย (หากเป็นคณะ ประธานในพิธีเป็นผู้นำกล่าว และผู้ร่วมพิธีกล่าวตาม)

8. เมื่อกล่าวคำสังเวยเสร็จ กราบหรือไหว้อีก 1 ครั้ง เป็นอันเสร็จพิธี

หมายเหตุ:

• หากมีที่กราบ ให้ประนมมือกราบ 1 ครั้ง

• หากไม่มีที่กราบ ให้ยืนหรือนั่งคุกเข่าพร้อมน้อมตัวลงไหว้ ตามความเหมาะสมของสถานที่

คำกล่าวบวงสรวงพระภูมิ

บทนำสวด

นะโม ตัสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สัมมาสัมพุทธัสสะ (กล่าว 3 จบ)

คำกล่าวสังเวย

“ภุมมัสมิง ทิสาภาเค อัตถิ เทวะตา มะหิทธิกา สาปิ อัม เห อะนุรักขะตุ อาโรคะเยนะ สุเขนะ จะ สะสักการัง สูปะพยัญชะนะ สัมปันนัง โภชะนัง ปะริภุญชะตุ ชะยะมังคะละเทวะตา สะเจ โน อัตถิ โทโสปิ สัพพันตัง ขะมะตุโน”

ข้าพเจ้าทั้งหลาย ขอน้อมไหว้บูชา เทพยดาผู้เรืองเดช ผู้รักษาสถานที่ในแผ่นดินทั่วทุกทิศ ผู้ทรงฤทธานุภาพ นามว่าพระชัยมงคล ขออัญเชิญมารับเครื่องสักการะและเครื่องสังเวย อันประกอบด้วยกระยาหารนานาชนิดของข้าพเจ้าทั้งหลาย หากข้าพเจ้าทั้งหลายได้ประมาทล่วงเกินต่อท่านโดยประการใด ๆ ขอได้โปรดอภัยโทษทั้งปวงนั้น และขอให้ท่านอภิบาลรักษาข้าพเจ้าทั้งหลาย ให้ห่างไกลจากโรคภัยทั้งปวง ประสบสุขและความสำเร็จในสิ่งพึงปรารถนาตลอดกาลเป็นนิตย์ เทอญ
 

พิธีบวงสรวงพระภูมิและเจ้าที่ เป็นประเพณีที่สืบทอดมาแต่โบราณ มีความสำคัญต่อความเชื่อของคนไทยในการขอพรเพื่อความเป็นสิริมงคล ป้องกันภัยพิบัติ และส่งเสริมโชคลาภ ความสำเร็จแก่เจ้าของสถานที่ การปฏิบัติตามลำดับพิธีและการจัดเตรียมเครื่องสังเวยอย่างครบถ้วน ถือเป็นการให้ความเคารพต่อเทพยดาผู้คุ้มครองสถานที่นั้น ๆ และนำมาซึ่งความเจริญรุ่งเรืองตลอดไป