ดิถีอัคนิโรธ ดิถีอัคนิโรธน์

ดิถีอัคนิโรธ วันต้องห้ามในพิธีมงคลที่ไม่ควรมองข้าม

ในศาสตร์โบราณของไทย มีคติความเชื่อหนึ่งที่ฝังลึกและสืบทอดมายาวนานเกี่ยวกับวันอัปมงคลที่ไม่เหมาะแก่การประกอบพิธีใด ๆ โดยเฉพาะพิธีมงคลทั้งหลาย คติความเชื่อนี้เรียกว่า "ดิถีอัคนิโรธ" หรือที่บางตำราเขียนว่า "ดิถีอัคนิโรธน์" ซึ่งหมายถึง วันแห่งการปรากฏตัวของนางอัคนิโรธ  ธิดาแห่งพญามัจจุราช ผู้เป็นสัญลักษณ์ของเคราะห์ร้าย วิบัติ และความวิบัติแห่งไฟ ตำนานแห่งนางอัคนิโรธ อัคนิโรธ หรือ นางกาลกรรณีวิลัยวรรณ เป็นบุตรีของพญามัจจุราช มีลักษณะโดดเด่นคือ ผมแดง ใส่เสื้อแดง ทัดดอกไม้แดง บินเหาะกลางเวหา แล้วจะตกลงสู่โลกมนุษย์ในแต่ละวันของปักษ์ เพื่อเตือนผู้คนว่าไม่ควรประกอบพิธีอันเป็นมงคลในวันนั้น ๆ หากฝืนกระทำการมงคลในวันที่นางอัคนิโรธปรากฏ จะเปรียบเสมือนเดินเข้าสู่กองเพลิง เกิดเรื่องร้อนใจ แตกแยก หรือวิบัติอย่างไม่อาจควบคุมได้ ดิถีอัคนิโรธทั้ง 15 วัน (ตามวันจันทรคติ) วันขึ้น/แรม ชื่อดิถี ความหมายและข้อห้าม ขึ้น/แรม 1 ค่ำ เอกโคมหิงษา ห้ามซื้อขายสัตว์ เช่น วัว ควาย ห้ามเปิดคอกปศุสัตว์ ขึ้น/แรม 2 ค่ำ เทววเน ห้ามเดินป่า ท่องเที่ยวในเขตป่าไม้ และห้ามตัดไม้ใหญ่ ขึ้น/แรม 3 ค่ำ นทีติจะ ห้ามล่องเรือ ขุดบ่อ เล่นน้ำ หรือทำกิจกรรมทางน้ำทุกชนิด ขึ้น/แรม 4 ค่ำ จตุบัพพเต ห้ามขึ้นเขา ปีนที่สูง หรือเดินทางในพื้นที่ลาดชัน ขึ้น/แรม 5 ค่ำ ปัญเขตเต ห้ามแบ่งที่ รังวัด จัดสรรที่ดิน หรือถมที่ ขึ้น/แรม 6 ค่ำ ฉัฏฐเคเห ห้ามปลูกบ้าน ยกเสาเอก ขึ้นบ้านใหม่ หรือย้ายเข้าบ้านใหม่ ขึ้น/แรม 7 ค่ำ สัตตะราเช ห้ามประกอบพิธีอภิเษก หรือพิธีในราชสำนัก ขึ้น/แรม 8 ค่ำ อัฏฐยาเน ห้ามซื้อขายยานพาหนะ ออกรถใหม่ หรือเดินทางไกล ขึ้น/แรม 9 ค่ำ นวพสุธา ห้ามขุดดิน ขุดบ่อ ถมที่ หรือลงเสาเอกใด ๆ ขึ้น/แรม 10 ค่ำ ทสนาวา ห้ามลงเรือ ต่อเรือ หรือปล่อยเรือลงน้ำ ขึ้น/แรม 11 ค่ำ เอกาทสพีชา ห้ามเพาะปลูก หว่านเมล็ด หรือขยายพันธุ์พืช ขึ้น/แรม 12 ค่ำ ทวาทสอิถีโย ห้ามเกี่ยวข้องกับสตรี เช่น แต่งงาน หรือส่งตัวเจ้าสาว ขึ้น/แรม 13 ค่ำ เตรสปุริโส ห้ามเกี่ยวข้องกับบุรุษ เช่น แต่งงาน หรือส่งตัวเข้าหอ ขึ้น/แรม 14 ค่ำ จตุทสสีมายัง ห้ามอุปสมบทหรือบรรพชา ไม่ควรจัดพิธีทางสงฆ์ ขึ้น/แรม 15 ค่ำ ปัญจทสเทพา ห้ามทำพิธีบวงสรวง ไหว้ครู หรือบูชาเทพเทวดาทั้งปวง เหตุที่ควรหลีกเลี่ยงดิถีอัคนิโรธ เชื่อว่าหากฝืนประกอบพิธีในวันต้องห้าม จะก่อให้เกิดอาเพศ ความไม่ราบรื่น หรือเกิดอุบัติเหตุและความวุ่นวาย เป็นวันที่พลังธาตุไฟ (อัคนี) รุนแรง ทำให้ทุกการเริ่มต้นอาจลุกไหม้เป็นเคราะห์ โบราณถือเป็นวันแห่งการ “ดับมงคล” คือทำดีแล้วผลกลับกลายเป็นร้าย   สรุป ดิถีอัคนิโรธมิใช่เพียงแค่คำท่องจำในตำราโบราณ หากคือมรดกทางภูมิปัญญาที่ถ่ายทอดความละเอียดอ่อนของการใช้ชีวิตให้สอดคล้องกับธรรมชาติและเวลา แม้ในยุคปัจจุบัน หลายคนอาจเลือกไม่เชื่อโดยตรง แต่หากใช้เป็นเครื่อง “ชะลอการตัดสินใจ” หรือ “ตรวจสอบความพร้อมก่อนเริ่มสิ่งใหม่” ก็จะช่วยให้ชีวิตดำเนินไปด้วยความระมัดระวังและราบรื่นมากยิ่งขึ้น