เทพแห่งการเกษตรและการแพทย์สมุนไพรจีน

ในบรรดาเทพเจ้าผู้ก่อร่างสวรรค์และโลกของชาวจีนโบราณ “เทพเฉินหนง” (神農) หรือที่รู้จักกันในนาม เหยียนตี้ (炎帝) ถือเป็นหนึ่งในเทพเจ้าผู้ยิ่งใหญ่ที่สุดของสมัยโบราณ ท่านได้รับการยกย่องว่าเป็น “บิดาแห่งการเกษตร” และ “ผู้บุกเบิกการแพทย์สมุนไพร” อันเป็นสองรากฐานที่หล่อเลี้ยงชีวิตมนุษย์มาจนทุกวันนี้

เฉินหนงเป็นหนึ่งใน “สามมหาเทพ” (三皇) อันได้แก่

1. ฟูซี (伏羲) ผู้สร้างกฎเกณฑ์แห่งฟ้าและผืนดิน

2. เหยียนตี้ หรือ เฉินหนง (炎帝 / 神農) ผู้มอบความอุดมสมบูรณ์และยารักษาโรค

3. หวงตี้ (黃帝) จักรพรรดิเหลือง ผู้รวมเผ่าพันธุ์จีนให้เป็นหนึ่ง

ทั้งสามองค์คือเสาหลักแห่งอารยธรรมจีน ซึ่งสร้างโลกแห่งมนุษย์ให้สมบูรณ์ทั้ง “ปัญญา การดำรงชีพ และศีลธรรม”

กำเนิดแห่งเทพเฉินหนง ผู้ถือกำเนิดจากเปลวไฟแห่งชีวิต

ตำนานเล่าว่า เทพเฉินหนงทรงมีพระวรกายสีแดงราวเปลวเพลิง เพราะกำเนิดจากพลังแห่ง “หยาง” อันเป็นสัญลักษณ์ของดวงอาทิตย์และความร้อน ท่านจึงได้รับสมญานามว่า “เหยียนตี้” (炎帝) หรือ “จักรพรรดิแห่งเปลวเพลิง”
แม้มีเลือดเนื้อดั่งมนุษย์ แต่มีดวงจิตแห่งเทพ ท่านจึงมีสติปัญญาเหนือกว่ามนุษย์ทั่วไป

เมื่อเห็นว่ามนุษย์ในยุคนั้นยังดำรงชีพด้วยการล่าสัตว์และหาของป่า จึงยากลำบากยิ่งนัก
เฉินหนงจึงตั้งปณิธานว่า “จะทำให้มนุษย์มีอาหารกินได้ด้วยน้ำพักน้ำแรงของตนเอง โดยไม่ต้องพึ่งพาโชคชะตา”

เทพแห่งเกษตรกรรม ผู้มอบวิถีแห่งความอุดมสมบูรณ์

เทพเฉินหนงได้สอนมนุษย์ให้รู้จัก การไถหว่าน การปลูกข้าว การเก็บเกี่ยว และการเก็บเมล็ดพันธุ์ เพื่อดำรงชีพอย่างยั่งยืน
ท่านเป็นผู้คิดค้น เครื่องมือไถพรวนแบบไม้ ซึ่งกลายเป็นรากฐานของเครื่องมือเกษตรในเวลาต่อมา
ท่านยังทรงแนะนำให้มนุษย์เรียนรู้ การสังเกตฤดูกาลและดวงอาทิตย์ เพื่อกำหนดเวลาเพาะปลูก

เมื่อผู้คนเลิกพึ่งการล่าสัตว์และหันมาทำไร่ทำนา โลกจึงเริ่มรู้จักคำว่า “อารยธรรมแห่งการเพาะปลูก”

เทพแห่งการแพทย์ ผู้สละกายทดลองพิษสมุนไพร

นอกจากการเพาะปลูกแล้ว เทพเฉินหนงยังทรงเป็น ผู้บุกเบิกศาสตร์การแพทย์สมุนไพรจีน
กล่าวกันว่า ท่านได้ทดลองรสและพิษของพืชทุกชนิดด้วยพระองค์เอง เพื่อค้นหาว่าสมุนไพรใดรักษาโรค และชนิดใดอันตราย
บางวัน ท่านล้มป่วยถึงเจ็ดสิบครั้ง แต่ยังไม่ย่อท้อ เพราะทรงเชื่อว่า “ความเจ็บปวดของข้าคือความอยู่รอดของมนุษย์”

ในที่สุด ท่านได้รวบรวมความรู้และจัดทำตำราอันยิ่งใหญ่ชื่อ
“เฉินหนงเปินเฉ่าจิง” (神農本草經) 
“คัมภีร์สมุนไพรของเฉินหนง” ซึ่งบันทึกสมุนไพรกว่า 365 ชนิด และกลายเป็นรากฐานของ การแพทย์แผนจีน (中醫學) มาจนทุกวันนี้

สัญลักษณ์และภาพลักษณ์ของเทพเฉินหนง

ภาพของเทพเฉินหนงมักปรากฏในรูปลักษณ์ชายผู้มี ร่างกายสีเขียวหรือแดง เพื่อสื่อถึงความสัมพันธ์กับดินและไฟ
พระเศียรมักประดับด้วย เขากวางคู่ ซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของการรับรู้พลังแห่งธรรมชาติ
ท่านถือ จอบหรือเครื่องมือเกษตร ในพระหัตถ์ และบางครั้งมี พืชสมุนไพรหรือกระเช้าสมุนไพร อยู่ข้างกาย
เครื่องแต่งกายทำจากใบไม้และเถาวัลย์ แสดงถึงการหลอมรวมกับผืนป่าและสรรพชีวิต

ปรัชญาแห่งเทพเฉินหนง สมดุลของธรรมชาติและชีวิต

เฉินหนงสอนมนุษย์ว่า “ทุกสิ่งในธรรมชาติล้วนมีเหตุผลของการดำรงอยู่”
แม้แต่พืชมีพิษก็ยังเป็นยาได้ หากรู้วิธีใช้ ท่านสอนให้มนุษย์เข้าใจหลักของ หยิน–หยาง และ สมดุลระหว่างฟ้า ดิน และคน (天 地 人) แนวคิดนี้ต่อมากลายเป็นแก่นของทั้งศาสตร์การแพทย์ การเกษตร และฮวงจุ้ยในวัฒนธรรมจีน

ความเคารพและการบูชา

ในชนบทจีนและหมู่บ้านชาวนา เทพเฉินหนงได้รับการบูชาด้วยเครื่องสักการะที่เรียบง่าย เช่น ข้าวสุก ผักผลไม้ และสมุนไพร เพื่อขอพรให้ พืชผลอุดมสมบูรณ์ ฝนฟ้าตกต้องตามฤดูกาล และสุขภาพแข็งแรง บางพื้นที่มี “ศาลเฉินหนง” ที่ชาวบ้านจะมาจุดธูปกราบไหว้ก่อนฤดูเพาะปลูกทุกปี

คุณค่าทางจิตวิญญาณ

เทพเฉินหนงมิใช่เพียงผู้ให้ปัจจัยสี่แก่โลก
แต่คือ สัญลักษณ์แห่งความเสียสละและความรู้เพื่อส่วนรวม
ท่านแสดงให้เห็นว่า “ปัญญาแท้คือการใช้ชีวิตร่วมกับธรรมชาติอย่างเข้าใจ”
และ “ความเมตตาที่แท้คือการทำให้ผู้อื่นอยู่รอดได้โดยไม่ต้องพึ่งปาฏิหาริย์”