การเลือกฤกษ์มงคลเป็นศาสตร์ที่มีความสำคัญในโหราศาสตร์ไทย เพื่อช่วยกำหนดเวลาที่เหมาะสมสำหรับการเริ่มต้นกิจกรรมต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นการงาน การแต่งงาน การเดินทาง หรือพิธีกรรมสำคัญ ฤกษ์ที่ดีไม่เพียงช่วยเสริมความมั่นใจ แต่ยังเพิ่มโอกาสแห่งความสำเร็จและความเจริญรุ่งเรืองในชีวิต

เริ่มเรียนรู้เรื่องฤกษ์ใหญ่ๆ ทั้ง 9 ฤกษ์

1. ทลิทโท แห่งฤกษ์

   • มักจะครองชีวิตอยู่ด้วยความลำบากยากจน ต้องอาศัยความรู้และความสามารถของตนเป็นที่พึ่ง ไม่ค่อยมีใครอุปถัมภ์ มักทำงานหนักหรืองานที่ลำบาก

2. มหัทธโน แห่งฤกษ์

   • แม้จะลำบากในตอนต้น แต่ภายหลังจะเจริญรุ่งเรือง มักมีทรัพย์สินมาก ร่ำรวยมั่งคั่ง โดยเฉพาะการทำการค้าขายจะดีมาก

3. โจโร แห่งฤกษ์

   • มักจะหากินด้วยวิธีที่เสี่ยงอันตราย หรือฝ่าฟันความลำบาก การต่อสู้ ต้องทำงานที่ได้ผลรวดเร็วเพื่อความสำเร็จ

4. ภูมิปาโล แห่งฤกษ์

   • เหมาะกับการหากินในสายราชการดี มักไม่ขาดผู้อุปถัมภ์ ผู้ใหญ่และเจ้านายมักเป็นที่พึ่งพาได้

5. เทศาตรี แห่งฤกษ์

   • มักหาเลี้ยงชีพแบบจับฉ่าย ไม่แน่นอน หากินโดยการเดินทางไกลจะประสบความสำเร็จ

6. เทวี แห่งฤกษ์

   • มักได้คู่ครองดีที่เป็นที่พึ่งแก่เจ้าชาตา เสริมสร้างความมั่นคงในชีวิต

7. เพชฌฆาต แห่งฤกษ์

   • มักมีใจอำมหิต ดุร้าย หากินทางปราบปราม เช่น ทหาร ตำรวจ หรืออาชีพที่เกี่ยวกับการจัดการ มักจะได้ผลดี

8. ราชา แห่งฤกษ์

   • มักมีบุญญาธิการ เจ้านายรักใคร่ ให้การสนับสนุน ชุบเลี้ยง และอาสาเจ้านายได้ดี มีผลสำเร็จในชีวิต

9. สมโณ แห่งฤกษ์

   • ถ้าเป็นคฤหัสถ์มักขัดสน หาทรัพย์ยาก แต่ถ้าเป็นนักบวช หรือหากินเกี่ยวกับศาสนาและสิ่งศักดิ์สิทธิ์ จะเจริญรุ่งเรือง มีโชคลาภและความสุขสบาย

วิธีใช้ฤกษ์

• ฤกษ์ ทลิทโท   สำหรับใช้การ - สู่ขอ ทวงหนี้
• ฤกษ์ มหัทธโน  สำหรับใช้การ - มงคลทุกอย่าง
• ฤกษ์ โจโร       สำหรับใช้การ - ปล้นค่าย ตีทัพ
• ฤกษ์ ภูมิปาโล  สำหรับใช้การ - ปลูกบ้าน สร้างเมือง
• ฤกษ์ เทศาตรี   สำหรับใช้การ - เปิดร้านค้า โรงมหรสพ ซ่องโสเภณี
• ฤกษ์ เทวี         สำหรับใช้การ - มงคลทุกอย่าง
• ฤกษ์ เพชฌฆาต  สำหรับใช้การ - ปล้นค่าย ยกทัพ ปราบโจร
• ฤกษ์ ราชา        สำหรับใช้การ - มงคลทุกอย่าง
• ฤกษ์ สมโณ     สำหรับใช้การ - ดีเลิศ

อธิบายเรื่องฤกษ์

1. ฤกษ์ ทลิทโท ได้แก่กลุ่มดาวฤกษ์ที่ 1, 10, 19 คือ อศวีนี, มฆา, มูลา

                - บาทฤกษ์ทั้ง 4 ของฤกษ์รวมอยู่ในราศีเดียวกัน เรียกว่า “ปุณณฤกษ์ขัง” จัดเป็นมงคลฤกษ์ ย่อมให้คุณแก่เจ้าชาตา จะบริบูรณ์ด้วยทรัพย์สมบัติ เมื่อย่างเข้ามัชฉิมวัยกลุ่มดาวฤกษ์ทั้ง 3 กลุ่มนี้ เรียกว่า ทลิทโทฤกษ์ โดยมีพระอาทิตย์เป็นเจ้าฤกษ์

                ข้อห้าม นวางค์แรกแห่งราศีอันเป็นที่เริ่มของนวางค์อันเป็นเกษตรต้น เรียกว่า “จัตตุรฤกษ์ และ ขันธฤกษ์” (พยะกะริขัง) หมายถึงจุดเกิดอันตราย บริวารและยศถา เขาจะชิงจากตน
 

2. ฤกษ์ มหัทธโน ได้แก่กลุ่มดาวที่ 2, 11, 20 คือ ภรณี, บุรพผลคุนี, บุรพษาฒ

                - บาทฤกษ์ทั้ง 4 ของฤกษ์อยู่ในราศีเดียวกันเป็น “ปุณณฤกษ์ขัง” จัดเป็น มงคลฤกษ์ ย่อมให้คุณ จะบริบูรณ์ทุกกาล กลุ่มดาวฤกษ์ทั้ง 3 กลุ่มนี้ เรียกว่า มหัทธโนฤกษ์ โดยมี พระจันทร์เป็นเจ้าแห่งฤกษ์

3. ฤกษ์ โจโร ได้แก่กลุ่มดาวที่ 3, 12, 21 คือ กฤติกา, อุตรผลคุนี, อุตราษาฒ

                - บาทฤกษ์ที่ 1 ของฤกษ์อยู่ในราศีที่เป็นอดีต บาทฤกษ์ที่ 2, 3, 4 อยู่ในราศีที่เป็นอนาคต ฤกษ์อย่างนี้เกี่ยวอยู่ 2 ราศี เรียกตามบาทของฤกษ์ที่เกี่ยวอยู่ในราศีที่เป็นอดีต 1 บาท เป็นอนาคต 3 บาท เรียกว่า “เอกตรีน” (คำ น. มาจากคำว่า นริกขิ และเขียนเป็น นิ ก็มี) ไม่เป็นมงคล มีผลเป็นโจร เป็นจุดให้เกิดอันตราย จึงเรียกกลุ่มดาวฤกษ์ทั้ง 3 กลุ่มนี้ว่า โจโรฤกษ์ โดยมี พระอังคารเป็นเจ้าแห่งฤกษ์ หรือเรียกว่านวางค์ในบาทฤกษ์ขาดจำพวกฉินทฤกษ์ คือฤกษ์ที่ขาดแตก

4. ฤกษ์ ภูมิปาโล ได้แก่กลุ่มดาวฤกษ์ที่ 4, 13, 22 คือ โรหิณี, หัสต, ศรวณะ

                - บาทของฤกษ์ทั้ง 4 บาทอยู่ในราศีเดียวกัน เป็น “ปุณณฤกษ์ขัง” จัดเป็น มงคลฤกษ์ ย่อมให้คุณบริบูรณ์ทุกกาล กลุ่มดาวฤกษ์ทั้ง 3 กลุ่มนี้ เรียกว่า ภูมิปาโลฤกษ์ โดยมีพระพุธเป็นเจ้าแห่งฤกษ์

5. ฤกษ์ เทศาตรี ได้แก่กลุ่มดาวฤกษ์ที่ 5, 14, 23 คือ มฤคศิร, จิตรา, ธนิษฐา

                - บาทฤกษ์ที่ 1, 2 ของฤกษ์อยู่ในราศีที่เป็นอดีต บาทฤกษ์ที่ 3, 4 อยู่ในราศีเป็นอนาคต คือเกี่ยวอยู่ราศีละกึ่งฤกษ์ ฤกษ์อย่างนี้เป็นฤกษ์แตก เรียกว่า ดินฤกษ์หรือพินทุบาทว์หรือฤกษ์อกแตก เป็นอัปมงคลฤกษ์ให้ผลชั่ว เป็นจุดเกิดอันตรายจึงเรียกกลุ่มดาวฤกษ์ทั้ง 3 กลุ่มนี้ว่า เทศาตรีฤกษ์ โดยมีพระเสาร์เป็นเจ้าแห่งฤกษ์

6. ฤกษ์ เทวี ได้แก่กลุ่มดาวฤกษ์ที่ 6, 15, 24 คือ อารทรา, สวาติ, ศตภิษัช

                - บาทฤกษ์ทั้ง 4 ของฤกษ์อยู่ในราศีเดียวกัน เป็น “ปุณณฤกษ์ขัง” ย่อมให้เกิด สวัสดิมงคล กลุ่มดาวฤกษ์ทั้ง 3 กลุ่มนี้จึงเรียกว่า เทวีฤกษ์ โดยมี พระพฤหัสบดีเป็นเจ้าแห่งฤกษ์

                ข้อห้าม เฉพาะกลุ่มดาวฤกษ์ที่ 15, 24 ควรเว้น หรือห้ามตั้งแต่บาทฤกษ์ที่ 2, 3, 4 คือ นวางค์ที่ 4, 5, 6 เนื่องจากนวางค์ถูกลูกพิษ แต่กลุ่มดาวฤกษ์ที่ 24 นวางค์ที่ 6 เป็นนวางค์ปุ ชั้นเอก คุ้มได้หมด

7. ฤกษ์ เพชฌฆาต ได้แก่กลุ่มดาวฤกษ์ที่ 7, 16, 25 คือ ปุนัพสุ, วิศาขา, บุรพภัทรบท

                - บาทฤกษ์ที่ 1, 2, 3 อยู่ในราศีที่เป็นอดีต บาทฤกษ์ที่ 4 อยู่ในราศีที่เป็นอนาคต ฤกษ์อย่างนี้เรียกตามบาทที่เกี่ยวอยู่ข้างในราศีที่เป็นอดีต 3 บาท ที่เป็นอนาคต 1 บาท เรียกว่า “ตริดนอก” ไม่เป็นมงคลฤกษ์ มีผลเป็นความทุกข์ลำบาก เป็นจุดเกิดอันตราย จึงเรียกกลุ่มดาวฤกษ์ทั้ง 3 กลุ่มนี้ว่า เพชฌฆาตฤกษ์ โดยมี พระราหูเป็นเจ้าแห่งฤกษ์ หรือ เรียกว่านวางค์ในบาทฤกษ์ขาด จำพวกฉินทฤกษ์ คือฤกษ์ที่ขาดแตก

8. ฤกษ์ ราชา ได้แก่กลุ่มดาวฤกษ์ที่ 8, 17, 26 คือ บุษย, อนุราธา, อุตรภัทรบท

                - บาทฤกษ์ทั้ง 4 ของฤกษ์อยู่ในราศีเดียวกัน เป็น “ปุณณฤกษ์ขัง” ย่อมเกิดศิริมงคลทุกอย่าง ให้คุณยิ่งใหญ่ จึงเรียกกลุ่มดาวฤกษ์ทั้ง 3 กลุ่มนี้ว่า ราชาฤกษ์ โดยมีพระศุกร์เป็นเจ้าแห่งฤกษ์

9. ฤกษ์ สมโณ ได้แก่กลุ่มดาวฤกษ์ที่ 9, 18, 27 คือ อาศเลษา, เชษฐา, เรวดี

                - บาทฤกษ์ 4 ของฤกษ์อยู่ในราศีเดียวกัน เป็น “ปุณณฤกษ์ขัง” ย่อมเกิดศิริมงคลสำหรับนักบวช จึงเรียกกลุ่มดาวฤกษ์ทั้งสามกลุ่มนี้ว่า สมโณฤกษ์ โดยมี พระเกตุเป็นเจ้าแห่งฤกษ์

                ข้อห้าม ควรเว้นหรือห้ามนวางค์สุดท้ายแต่ละบาทฤกษ์ทั้ง 3 กลุ่มดาวฤกษ์นี้ ซึ่งเป็นนวางค์สุดท้ายของราศี จัดเป็นนวางค์ขาดลงในราศีพอดี อันเป็นสุดเกษตรของพระเคราะห์ เรียกว่า “จัตตุรฤกษ์และขันธฤกษ์ (พยะกะริขัง) ผลเสียคือเป็นจุดอันให้เกิดอันตรายต่างๆ เขาจะชิงยศและชิงบริวาร

วิธีทำฤกษ์

                เมื่อเราดูในปฏิทินโหรจะเห็นเขาเขียนบอกดาวจันทร์โคจรอยู่ ฤกษ์นั้นฤกษ์นี้เป็นจำนวนฤกษ์และนาทีฤกษ์ไว้เป็นวันๆ ไป อย่าถือว่าเป็นฤกษ์ที่ถูกต้องตรงแล้วหาได้ไม่ จำนวนฤกษ์และนาทีฤกษ์ที่เขียนไว้ในปฏิทินโหรนั้นหมายถึงเวลา 2 ยามตรง หรือ 24 นาฬิกา เช่น เขียนไว้ 14/30 หมายความว่าเมื่อ 24 นาฬิกาของวันนั้นฤกษ์ที่ 14 ได้หมดไปแล้ว และย่างเข้ามาในฤกษ์ที่ 15 จำนวน 30 นาทีฤกษ์ (1 นาทีฤกษ์ เท่ากับ 24 นาที เวลาของนาฬิกา) ฉะนั้น ฤกษ์ที่ 15 จะย่างเข้ามาก่อนเวลา 24 นาฬิกา หรือ 2 ยาม ถึง 30 นาทีฤกษ์ เป็นเวลา 12 ชั่วโมง หากจะวางลัคนาฤกษ์ในเวลาใดจึงต้องสังเกตดูให้ดีว่าจะอยู่ในฤกษ์เท่าใด เพราะเวลาของฤกษ์อาจคาบเกี่ยวกันได้ ต้องอาศัยวิธีตัดฤกษ์ให้สอบดูเพื่อต้องการทราบว่าฤกษ์ใดจะเข้าออกเวลาใด จะได้วางลัคนาฤกษ์ให้ถูกต้องตามเวลาที่ต้องการ

                ทังนี้ การนับดิถีที่เขียนไว้ในปฏิทินโหร ซึ่งเรียกว่าดิถีเพียนนั้นก็นับโดยทำนองเดียวกัน ส่วนกฎเกณฑ์ทั้งหลายที่เขียนถึงคำว่าดิถีในการให้ฤกษ์นั้นใช้ดิถีตลาด คือวันขึ้นแรมธรรมดาอย่างชาวบ้านเรียกใช้กันไม่ใช่ดิถีเพียนแต่อย่างใด

วิธีทำหาเวลาอนาคตเพื่อวางลัคนาฤกษ์

                ถ้าจะทำฤกษ์อันใด ให้นับถอยหลังมาดู ราศี องศา ลิปดาของอาทิตย์ตาหลังในปฏิทินโหรตั้ง (คือก่อนทำการ 1 วันเฉพาะราศี องศา ลิปดาของอาทิตย์ตามที่ปรากฏในปฏิทินโหรนั้น เขาก็สมผุสไว้เมื่อ 24 นาฬิกาของวันนั้น) แล้วเอา 15 บวกลิปดา เอา 60 คูณองศา เอาลิปดาบวกเป็นธนะลิปดา แล้วตั้งเวลาอันโตนาทีในราศีที่อาทิตย์สถิตอยู่นั้นลงกระจายเป็นนาทีแล้วเอาไปคูณกับธนะลิปดา เอา 1800 หาร ลัพธ์เป็นวินาที ผลที่ได้รับนั้นเป็นเวลาอดีตของอาทิตย์อุทัยในราศีนั้น แล้วให้ตั้งอันโตนาทีในราศีที่อาทิตย์สถิตอยู่นั้นลงเอาเวลาอดีตของอาทิตย์ที่หาได้นั้นมาลบลัพธ์เป็นเวลาอนาคตของอาทิตย์ที่จะมีเวลาเหลืออยู่ในราศีนั้น เสร็จแล้วจึงเอาเวลาอันโตนาทีในราศีหน้าต่อไปมาบวกเข้าจนถึงเวลาที่ต้องการตกราศีใด แล้วจึงพิจารณานวางค์และตรียางค์ให้จงดี ให้เลี่ยงนวางค์ที่ชั่วตรียางค์ลูกพิษและฤกษ์ที่แตกเพื่อวางลัคนาฤกษ์ต่อไป

                เมื่อหาเวลาที่กำหนดได้ที่จะได้ฤกษ์ ให้เอา 18 นาทีบวกเพิ่มเข้าไป ทั้งนี้เพราะเวลาโหราศาสตร์ยังช้าอยู่กับเวลาปัจจุบัน 18 นาทีเฉพาะกรุงเทพฯ ส่วนจังหวัดต่างๆ เพิ่มตามอัตราของจังหวัดนั้นๆ

                การหานวางค์ เมื่อรู้ว่าเวลาที่ประสงค์จะวางฤกษ์นั้นอยู่ในราศีใดแล้ว ให้เอา 9 หารอันโตนาทีของราศีนั้น ได้เท่าไรนั้นเป็นเวลาของลูกนวางค์ 1 ลูกในราศีนั้น

                การหาตรียางค์ ให้เอา 3 คูณเวลาของลูกนวางค์ 1 ลูกเข้าไป เป็นเวลาของตรียางค์ 1 ลูกในราศีนั้น

                การวางลัคนาฤกษ์ดังกล่าวมานี้ก็เช่นเดียวกันกับผูกดวงชาตา วางลัคนาเพื่อทำการพยากรณ์นั่นเอง ขั้นแรกให้ตรวจดูดวงดาวที่โคจรในปัจจุบันประจำวันนั้นๆ ที่เห็นว่าดาวจันทร์เสวยบูรณฤกษ์ ทั้งดิถีเดือนวันนั้นๆ ผ่านพ้นข้อห้าม เป็นธงชัยอธิบดีบริบูรณ์พร้อมทุกประการโดยไม่ขัดกับชาตาเดิมของเจ้างาน ก็ให้เลือกราศีที่จะวางลัคนาฤกษ์ เพื่อปรับปรุงดวงดาวให้เด่นโดยให้ได้โยคเกณฑ์แก่ลัคนาฤกษ์ และไม่เบียนแก่ดวงเดิม เมื่อเห็นได้ราศีที่สมควรดีแล้ว ก็ให้เริ่มวิธีทำฤกษ์ดังกล่าวมาแล้ว

                เมื่อพิจารณาเห็นว่าผ่านพ้นข้อห้ามทั้งปวงตลอดจนกระทั่งยามที่ร้าย แล้วพิจารณาถึงนวางค์ ตรียางค์ ที่เกี่ยวฤกษ์อันเป็นบูรณฤกษ์ และฤกษ์นั้นก็สมควรแก่การที่จะประกอบจึงให้วางลัคนาฤกษ์ลงในราศีที่ประสงค์นั้น กำหนดปฐมฤกษ์ลงในนวางค์ที่ปลอดโปร่ง ไม่เกี่ยวตรียางค์ที่เป็นลูกพิษนั้น โดยเอาเวลาของลูกนวางค์แรกบวกกับเวลาที่เริ่มต้นของราศีนั้นและบวกทวีขึ้นทีละลูกนวางค์เป็นลำดับจนถึงนวางค์ที่ประสงค์นั้นเป็นปฐมฤกษ์ หมดเขตเมื่อใดเป็นอันว่าสุดฤกษ์ลงตรงนั้น

                หากไปถูกนวางค์ปลอดโปร่งเข้าไปเป็นจำนวน 2 - 3 นวางค์ก็ดี เวลาฤกษ์ก็ยาวออกไปอีก แต่ถ้าได้เพียงนวางค์เดียวเวลาฤกษ์ก็สั้นเข้า จงพยายามตรวจดูเลี่ยงตรียางค์ลูกพิษและฤกษ์ที่เกาะให้จงหนัก เมื่อไปถูกลูกพิษและฤกษ์แตก จะเกิดอันตรายขึ้นได้ และเมื่อกำหนดเวลาปฐมฤกษ์ให้รอเวลาเพื่อปลอยให้เข้านวางค์นั้นบ้างสักเล็กน้อยจึงกระทำการได้