“ความดีไม่ต้องอวด ความถูกต้องไม่ต้องเสียงดัง”

ถ้อยคำนี้สะท้อนจิตวิญญาณของชายผู้หนึ่ง ที่ดำรงตนด้วยความสงบ สติ และศีลธรรม
แต่สร้างการเปลี่ยนแปลงอันยิ่งใหญ่ให้กับประเทศชาติในยามที่บ้านเมืองต้องการ “ผู้นำที่มีคุณธรรมเหนืออำนาจ”

เขาคือ นายอานันท์ ปันยารชุน
อดีตนายกรัฐมนตรีแห่งราชอาณาจักรไทย ผู้เป็นสัญลักษณ์ของ “ความเที่ยงธรรมในยุคเปลี่ยนผ่าน”

ชีวิตในวัยเยาว์และรากฐานของครอบครัว

นายอานันท์ ปันยารชุน เกิดเมื่อวันที่ 9 สิงหาคม พุทธศักราช 2475
ตรงกับปีที่ประเทศไทยเปลี่ยนแปลงการปกครองสู่ระบอบประชาธิปไตย —
เป็นวาระแห่งชะตาชีวิตที่เหมือนถูกกำหนดให้ท่านจะต้องเป็น “ผู้ปกป้องหลักประชาธิปไตย” ในเวลาต่อมา

ท่านเป็นบุตรของ พันโทขุนพันยารักษ์ราชกิจ (ป๋วย ปันยารชุน)
และ คุณหญิงประไพ ปันยารชุน (สกุลเดิม รัตนกุล เสรีเริงฤทธิ์)
เป็นตระกูลข้าราชการและนักกฎหมายผู้ทรงเกียรติในสมัยรัชกาลที่ 7

ครอบครัว “ปันยารชุน” มีชื่อเสียงในความซื่อสัตย์ ความขยัน และความรักชาติ
ซึ่งกลายเป็นรากฐานของคุณธรรมที่หล่อหลอมให้ท่านอานันท์เติบโตเป็นผู้นำที่ยึดมั่นในจริยธรรมมากกว่าผลประโยชน์

การศึกษา เส้นทางแห่งปัญญาและความเป็นสากล

นายอานันท์เริ่มการศึกษาระดับประถมที่โรงเรียนกรุงเทพคริสเตียนวิทยาลัย
ซึ่งปลูกฝังให้ท่านมีระเบียบวินัยและความรับผิดชอบ

ต่อมาได้ศึกษาต่อที่ Dulwich College ประเทศอังกฤษ
และในเวลาต่อมา ได้เข้าศึกษาที่มหาวิทยาลัยเคมบริดจ์
สำเร็จการศึกษา ปริญญาตรีเกียรตินิยม สาขากฎหมาย (Bachelor of Laws, Honors)
ในปีพุทธศักราช 2498

ประสบการณ์การศึกษาในอังกฤษได้หล่อหลอมให้ท่านเป็นนักคิดแบบ “เสรีนิยมมีเหตุผล”
ซึ่งยึดมั่นในหลักนิติธรรม ความเท่าเทียม และการเคารพความคิดเห็นที่แตกต่าง —
แนวคิดนี้เองที่เป็นรากฐานสำคัญของการบริหารประเทศในภายหลัง

เส้นทางราชการและเกียรติยศทางการทูต

ปี พ.ศ. 2498 นายอานันท์เริ่มต้นชีวิตรับราชการในกระทรวงการต่างประเทศ
ด้วยวัยเพียง 23 ปี ท่านได้แสดงความสามารถโดดเด่นด้านภาษา การวิเคราะห์ และการเจรจาระหว่างประเทศ

ระหว่างปี พ.ศ. 2502–2507 ท่านดำรงตำแหน่งเลขานุการรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศ
และต่อมาได้เป็น เลขานุการเอกคณะทูตถาวรแห่งประเทศไทยประจำสหประชาชาติ ณ นครนิวยอร์ก

ในปี พ.ศ. 2510 ท่านได้รับแต่งตั้งเป็น เอกอัครราชทูตไทยประจำประเทศแคนาดา
ก่อนจะย้ายมาดำรงตำแหน่งสำคัญระดับโลก คือ
เอกอัครราชทูตไทยประจำสหรัฐอเมริกา และผู้แทนถาวรแห่งประเทศไทยประจำสหประชาชาติ

ตลอดช่วงชีวิตในสายการทูต ท่านเป็นที่รู้จักในระดับนานาชาติว่า
เป็น “นักการทูตผู้มีสติปัญญาลึกซึ้ง และเปี่ยมด้วยอัธยาศัยไมตรี”
จนได้รับคำยกย่องจากสื่ออเมริกันว่า “The Gentleman Diplomat from Thailand”

ในปี พ.ศ. 2519 ท่านกลับมารับตำแหน่ง ปลัดกระทรวงการต่างประเทศ
และดำรงตำแหน่งสุดท้ายทางราชการคือ เอกอัครราชทูตประจำเยอรมนีตะวันตก ก่อนลาออกจากราชการในปี พ.ศ. 2522

จากนักการทูต สู่ผู้นำภาคเอกชน

ภายหลังลาออกจากราชการ นายอานันท์ได้เข้าสู่ภาคธุรกิจ
โดยเข้าร่วมกับ กลุ่มบริษัทสหยูเนี่ยน จำกัด
และด้วยความสามารถด้านการบริหารและการมองการณ์ไกล
ท่านได้รับเลือกให้เป็น ประธานกรรมการบริหาร
และต่อมาเป็น ประธานกรรมการบริษัทสหยูเนี่ยน จำกัด

ในเวลาเดียวกัน ท่านยังได้รับเชิญให้ดำรงตำแหน่งสำคัญอีกมากมาย เช่น

• รองประธานสภาอุตสาหกรรมแห่งประเทศไทย

• ประธานคณะมนตรีหอการค้าและอุตสาหกรรมอาเซียน

• ประธาน ASEAN Task Force ด้านความร่วมมือเศรษฐกิจ

• ประธานฝ่ายอาเซียนในคณะรัฐมนตรีอาเซียน–สหรัฐอเมริกา

ท่านเป็นบุคคลสำคัญที่ผลักดันแนวคิด “อาเซียนเขตการค้าเสรี” (ASEAN Free Trade Area – AFTA)
ซึ่งต่อมากลายเป็นกลไกสำคัญทางเศรษฐกิจของภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

นายกรัฐมนตรีแห่งความโปร่งใส

วันที่ 2 มีนาคม พ.ศ. 2534
ในยามที่ประเทศกำลังเผชิญความไม่มั่นคงทางการเมือง
นายอานันท์ ปันยารชุน ได้รับพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ ให้ดำรงตำแหน่ง
นายกรัฐมนตรีคนที่ 18 ของประเทศไทย

รัฐบาลของท่านมีระยะเวลาสั้นเพียงปีเศษ แต่สร้างรากฐานสำคัญไว้มากมาย เช่น

• ปฏิรูประบบราชการ และเพิ่มประสิทธิภาพข้าราชการ

• ปรับโครงสร้างภาษีใหม่ นำ “ภาษีมูลค่าเพิ่ม (VAT)” มาใช้

• เปิดเสรีการค้าและการลงทุน

• ปรับระบบโทรคมนาคม ท่าอากาศยาน และโครงสร้างพื้นฐาน

• ส่งเสริมการศึกษา พัฒนาอุดมศึกษาให้เป็นอิสระ

• จัดตั้ง “องค์กรกลางดูแลการเลือกตั้ง” ให้บริสุทธิ์ยุติธรรม

ท่านบริหารประเทศด้วยความตรงไปตรงมา ไม่ยึดติดพรรคการเมือง
เป็นที่รู้จักในนาม “นายกรัฐมนตรีเทคนิคแครต” หรือ Technocrat Premier
ผู้ใช้เหตุผลและคุณธรรมเหนือการเมือง

หลังจากพ้นวาระ ท่านได้กลับเข้าสู่ภาคเอกชน แต่ต่อมา
ในวิกฤติ “พฤษภาทมิฬ” ปี พ.ศ. 2535
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 9 ได้ทรงมีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ ให้ท่านกลับมาเป็นนายกรัฐมนตรีอีกครั้ง
เพื่อฟื้นฟูความสงบ และเยียวยาบาดแผลทางสังคม

ชีวิตครอบครัว พลังเบื้องหลังแห่งความสำเร็จ

นายอานันท์ สมรสกับ คุณหญิงทิพาวดี ปันยารชุน (สกุลเดิม เกษมสันต์ ณ อยุธยา)
ธิดาของ หม่อมหลวงปิ่นเกษม เกษมสันต์ ณ อยุธยา

ทั้งคู่มีบุตรด้วยกัน 2 คน ได้แก่

1. นายภูมิ ปันยารชุน นักธุรกิจและนักลงทุนในต่างประเทศ

2. นางสาวศิรินภา ปันยารชุน อดีตผู้ประกาศข่าวและนักแสดงมากความสามารถ

ครอบครัว “ปันยารชุน” ถือเป็นครอบครัวแบบอย่างแห่งความเรียบง่าย สมถะ และมีคุณธรรม
แม้จะเป็นตระกูลที่มีชื่อเสียงในวงสังคมไทย แต่ทุกคนต่างดำรงชีวิตด้วยความสงบและไม่หลงในอำนาจ

รางวัลเกียรติยศและการยกย่องระดับโลก

ตลอดชีวิตการทำงาน นายอานันท์ได้รับรางวัลและเกียรติยศมากมาย เช่น

• รางวัลแม็กไซไซ สาขารัฐบริการ (1997) จากมูลนิธิรามอน แม็กไซไซ ประเทศฟิลิปปินส์

• บุคคลแห่งปีของประเทศไทย หลายสมัย

• ดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ จากมหาวิทยาลัยต่าง ๆ ทั้งในและต่างประเทศ

• และได้รับการยกย่องจากสื่อโลกว่าเป็น “หนึ่งในผู้นำที่ซื่อสัตย์และโปร่งใสที่สุดในเอเชีย”

มรดกทางความคิดและอุดมการณ์

นายอานันท์ ปันยารชุน ไม่เพียงเป็นอดีตนายกรัฐมนตรี
แต่เป็น “ผู้นำแห่งยุคสติและความซื่อสัตย์”
เขาไม่ใช่คนพูดมาก แต่ทุกคำพูดของเขามีน้ำหนักแห่งปัญญา
เขาไม่ใช่นักการเมือง แต่เขาเป็น “ผู้นำเพื่อประเทศชาติ” อย่างแท้จริง

ท่านเคยกล่าวไว้ว่า 

“ประเทศไทยไม่ขาดคนเก่ง แต่เราขาดคนซื่อสัตย์และเสียสละ”

ประโยคนี้ยังคงสะท้อนความจริงของสังคมไทยได้ทุกยุคทุกสมัย

สรุปเกียรติประวัติการดำรงตำแหน่ง

สมัยที่ 1
คณะรัฐมนตรีคณะที่ 47 : 2 มีนาคม 2534 – 22 มีนาคม 2535

สมัยที่ 2
คณะรัฐมนตรีคณะที่ 49 : 10 มิถุนายน 2535 – 22 กันยายน 2535

“ ชื่อของอานันท์ ปันยารชุน คือสัญลักษณ์ของความบริสุทธิ์ในอำนาจ
  ความสงบในวิกฤติ และความมั่นคงในศีลธรรมของชาติ ”
              

    วรุณวิชญ์ วงศ์จตุพัฒน์