สมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก

ความเป็นมาและพระราชสมภพ

สมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก เป็นพระราชโอรสลำดับที่ 69 ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 5) และเป็นพระราชโอรสองค์ที่ 7 ในสมเด็จพระศรีสวรินทราบรมราชเทวี พระพันวสาอัยยิกาเจ้า พระราชสมภพเมื่อวันที่ 1 มกราคม พ.ศ. 2434 ณ พระบรมมหาราชวัง และสิ้นพระชนม์เมื่อวันที่ 24 กันยายน พ.ศ. 2472 สิริพระชนมายุเพียง 37 พรรษา

พระองค์ทรงได้รับพระนามเดิมว่า สมเด็จเจ้าฟ้ามหิดลอดุลยเดช และทรงเป็นพระราชโอรสที่มีความสนพระทัยในวิชาการกว้างขวางเป็นอย่างยิ่ง เสด็จไปทรงศึกษา ณ ประเทศเยอรมนีในสาขาวิชาทหารเรือ ต่อมาเสด็จกลับมารับราชการ แต่ด้วยเหตุที่ทรงประชวรเรื้อรังและไม่สามารถปฏิบัติภารกิจในราชนาวีได้เต็มที่ อีกทั้งทรงตระหนักถึงความสำคัญของการแพทย์ จึงทรงหันมาอุทิศพระองค์ให้กับวิชาแพทย์และการสาธารณสุขอย่างจริงจัง

การศึกษาและเส้นทางด้านแพทย์

พระองค์เสด็จไปศึกษาวิชาแพทย์และสาธารณสุข ณ ประเทศสหรัฐอเมริกา โดยเข้าศึกษาที่มหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ด (Harvard University) ซึ่งเป็นสถาบันการแพทย์ที่มีชื่อเสียงระดับโลก พระองค์ทรงสำเร็จการศึกษาด้วยปริญญาแพทยศาสตรดุษฎีบัณฑิต เกียรตินิยม และได้รับประกาศนียบัตรด้านสาธารณสุข นับเป็นความสำเร็จที่สะท้อนถึงพระปรีชาสามารถและความวิริยะอุตสาหะอย่างสูง

การที่พระองค์เลือกเส้นทางแพทยศาสตร์ นับว่าเป็นพระราชดำริที่ยิ่งใหญ่และก้าวไกล เพราะในสมัยนั้นประเทศไทยยังคงขาดแคลนทั้งบุคลากรและเครื่องมือแพทย์ การแพทย์สมัยใหม่เพิ่งเริ่มพัฒนา และประชาชนจำนวนมากยังขาดโอกาสเข้าถึงการรักษาที่ได้มาตรฐาน

พระราชกรณียกิจและคุณูปการ

หลังจากเสด็จกลับสู่ประเทศไทย พระองค์ทรงประกอบพระราชกรณียกิจมากมาย เพื่อวางรากฐานการแพทย์และการสาธารณสุขของชาติ ซึ่งสามารถสรุปได้ดังนี้

• ทรงเป็นอาจารย์สอนนักศึกษาแพทย์ ณ คณะแพทยศาสตร์ ศิริราชพยาบาล

• ทรงทุ่มเทพระราชทรัพย์ส่วนพระองค์ เพื่อสร้างตึกคนไข้และจัดหาที่พักอาศัยสำหรับพยาบาล

• ทรงบริจาคทุนการศึกษา ส่งเสริมให้นักศึกษาแพทย์และพยาบาลได้ไปศึกษาต่อยังต่างประเทศ

• ทรงจัดหาเครื่องมือแพทย์สมัยใหม่ ให้กับโรงพยาบาลศิริราช เพื่อยกระดับมาตรฐานการรักษา

• ทรงเป็นผู้แทนรัฐบาลไทย ติดต่อกับมูลนิธิรอคกีเฟลเลอร์ เพื่อวางรากฐานการศึกษาทางการแพทย์ในประเทศไทยให้เป็นระบบสากล

• ทรงอุทิศเวลาในการรักษาคนไข้ด้วยพระองค์เอง มิได้ทรงถือพระองค์ แต่ทรงปฏิบัติเสมือนแพทย์ผู้หนึ่งด้วยความอ่อนโยนและเสียสละ

พระกรณียกิจเหล่านี้ล้วนมีผลสืบเนื่องยาวไกล ทำให้การแพทย์แผนปัจจุบันของไทยก้าวหน้าอย่างมั่นคง และยังเป็นรากฐานสำคัญที่แพทย์ไทยรุ่นหลังสามารถต่อยอดได้จนถึงปัจจุบัน

การสถาปนา "วันมหิดล"

หลังการสิ้นพระชนม์ของพระองค์ เมื่อวันที่ 24 กันยายน พ.ศ. 2472 คณาจารย์และนักศึกษาแพทย์ต่างพากันรำลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณ ด้วยการริเริ่มจัดงานวางพวงมาลาและอ่านคำสดุดี ณ พระรูป ณ โรงพยาบาลศิริราช ซึ่งพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 9 ได้เสด็จพระราชดำเนินทรงเปิดเมื่อปี พ.ศ. 2493

ต่อมาในปี พ.ศ. 2494 จึงได้กำหนดให้วันที่ 24 กันยายนของทุกปีเป็น “วันมหิดล” เพื่อเป็นวันที่พสกนิกรไทยโดยเฉพาะวงการแพทย์จะได้น้อมรำลึกถึงพระกรุณาธิคุณของพระองค์ โดยมีพิธีทางศาสนา การทำบุญตักบาตร และการวางพวงมาลา ณ พระบรมราชานุสาวรีย์

การยกย่องในระดับนานาชาติ

องค์การการศึกษา วิทยาศาสตร์ และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ (ยูเนสโก) ได้ประกาศยกย่อง สมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก ให้เป็น บุคคลผู้มีผลงานดีเด่นทางวัฒนธรรมระดับโลก เนื่องในวาระครบรอบ 100 ปี วันพระราชสมภพ เมื่อวันที่ 1 มกราคม พ.ศ. 2535 ถือเป็นการประกาศเกียรติคุณพระองค์สู่สายตาชาวโลกอย่างสมภาคภูมิ

พระมหากรุณาธิคุณที่ไม่รู้ลืม

ด้วยพระวิสัยทัศน์อันกว้างไกล พระวิริยะอุตสาหะ และพระราชจริยวัตรที่ทรงอ่อนน้อม ไม่ถือพระองค์ พระองค์ได้รับการถวายพระสมัญญานามว่า “พระบิดาแห่งการแพทย์แผนปัจจุบันของไทย” ซึ่งเป็นเกียรติสูงสุดที่พสกนิกรชาวไทยจารึกไว้ในหัวใจตราบนิรันดร์