วันรำลึกถึงพระคุณแม่และเทิดพระเกียรติสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง

พระราชสมภพและพระราชประวัติ

สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงเป็นพระธิดาองค์ใหญ่ในพระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นจันทบุรีสุรนาถ (พระบิดา) และหม่อมหลวงบัว กิติยากร (พระมารดา) ทรงพระราชสมภพเมื่อวันศุกร์ที่ 12 สิงหาคม พ.ศ. 2475 ณ บ้านพักพระยาวงษานุประพันธ์ ถนนพระรามที่ 4 กรุงเทพมหานคร พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 7) ได้พระราชทานพระนามว่า “สิริกิติ์” หมายถึง “ผู้มีเกียรติและศักดิ์สิทธิ์”

พระองค์ทรงได้รับการศึกษาเบื้องต้นที่โรงเรียนราชินีล่าง และต่อมาที่โรงเรียนเซนต์ฟรังซิสซาเวียร์ คอนแวนต์ เมื่อพระชนม์ได้ 16 พรรษา ทรงติดตามพระราชบิดาซึ่งดำรงตำแหน่งเอกอัครราชทูตประจำประเทศฝรั่งเศส และต่อมาเดนมาร์ก ได้ทรงศึกษาด้านภาษาอังกฤษและฝรั่งเศสจนทรงเชี่ยวชาญ

การเสกสมรสและการเป็นสมเด็จพระราชินี

สมเด็จพระนางเจ้าฯ ได้เข้าเฝ้าพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชมหาราชเป็นครั้งแรก ณ เมืองฟงแตนโบล ประเทศฝรั่งเศส ในปี พ.ศ. 2492 และในวันที่ 19 กรกฎาคมปีเดียวกัน ได้มีพระราชพิธีหมั้น ณ กรุงลอนดอน ต่อมาเมื่อวันที่ 28 เมษายน พ.ศ. 2493 จัดพระราชพิธีราชาภิเษกสมรส ณ วังสระปทุม และได้รับการสถาปนาเป็น สมเด็จพระราชินีสิริกิติ์

ครั้นวันที่ 5 พฤษภาคม พ.ศ. 2493 ในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก พระองค์ได้รับการสถาปนาขึ้นเป็น สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ

เมื่อวันที่ 22 ตุลาคม พ.ศ. 2499 ในคราวที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงผนวช พระองค์ทรงปฏิบัติหน้าที่ผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์อย่างเรียบร้อย เป็นที่ประจักษ์ถึงพระสติปัญญาและพระปรีชาญาณทางการปกครอง

พระราชกรณียกิจด้านต่าง ๆ

ด้านการพัฒนาสังคมและเศรษฐกิจ

พระองค์ทรงห่วงใยราษฎรในทุกภูมิภาค ได้เสด็จพระราชดำเนินเคียงข้างรัชกาลที่ 9 ไปทุกแห่งหน รับฟังทุกข์สุขของราษฎร และพระราชทานแนวทางแก้ไขปัญหา โดยเฉพาะการสร้างงานสร้างอาชีพให้ประชาชนพึ่งพาตนเองได้ เช่น โครงการอาชีพเสริมที่หุบกะพง จังหวัดเพชรบุรี อันเป็นต้นแบบของ “โครงการศิลปาชีพ” ในเวลาต่อมา

ในปี พ.ศ. 2519 ได้จัดตั้ง มูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพพิเศษ ในพระบรมราชินูปถัมภ์ เพื่อฟื้นฟูศิลปหัตถกรรมไทย เช่น การทอผ้าไหม การจักสาน การแกะสลักไม้ และงานหัตถศิลป์อื่น ๆ จนเป็นที่เลื่องลือไปทั่วโลก

ด้านการศาสนา

พระองค์ทรงมีพระราชศรัทธามั่นคงในพระพุทธศาสนา ทรงบูรณะวัดวาอาราม สนับสนุนการศึกษาพระปริยัติธรรม และทรงปกป้องพระพุทธศาสนาให้เป็นศูนย์รวมจิตใจของประชาชน

ด้านการอนุรักษ์ธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม

สมเด็จพระนางเจ้าฯ ทรงริเริ่มโครงการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ เช่น

• โครงการป่ารักน้ำ จังหวัดสกลนคร

• โครงการอนุรักษ์เต่าทะเล เกาะมัน จังหวัดระยอง

• โครงการสวนสัตว์ธรรมชาติภูเขียว จังหวัดชัยภูมิ

• ศูนย์เพาะเลี้ยงและขยายพันธุ์สัตว์ป่า จังหวัดสระแก้ว และนราธิวาส

ทั้งหมดนี้สะท้อนถึงพระวิสัยทัศน์อันกว้างไกลในการรักษาสมดุลของธรรมชาติควบคู่กับการพัฒนาประเทศ

ด้านการทูตและการค้า

ในฐานะสมเด็จพระราชินี พระองค์ทรงปฏิบัติพระราชกรณียกิจด้านการทูตสำคัญ เช่น การต้อนรับประมุขจากต่างประเทศ และเสด็จเยือนประเทศต่าง ๆ เสริมสร้างมิตรภาพและสัมพันธไมตรีอันดี ซึ่งช่วยเปิดโอกาสด้านเศรษฐกิจ การค้า และการลงทุนให้กับประเทศไทย

ด้านศิลปวัฒนธรรม

พระองค์ทรงเป็นผู้ฟื้นฟูศิลปะการแต่งกายไทย โดยการนำผ้าไหมไทยมาประยุกต์เป็นชุดพระราชทานแบบสากล เช่น ชุดไทยพระราชนิยม 8 แบบ จนเป็นที่นิยมทั้งในประเทศและต่างประเทศ พระราชกรณียกิจนี้ไม่เพียงอนุรักษ์ผ้าไทย แต่ยังทำให้ไทยเป็นที่รู้จักในเวทีนานาชาติ

ด้วยพระมหากรุณาธิคุณและพระราชกรณียกิจอันยิ่งใหญ่ รัฐบาลจึงกำหนดให้วันที่ 12 สิงหาคม ของทุกปี ซึ่งตรงกับวันเฉลิมพระชนมพรรษาของสมเด็จพระบรมราชินีนาถ เป็น วันแม่แห่งชาติ เพื่อให้ปวงชนชาวไทยได้แสดงความกตัญญูกตเวทีต่อแม่ผู้ให้กำเนิด และเพื่อเทิดพระเกียรติพระราชกรณียกิจของพระองค์

กิจกรรมสำคัญในวันนี้ ได้แก่ การจัดพิธีจุดเทียนถวายพระพร การจัดนิทรรศการเฉลิมพระเกียรติ กิจกรรมสาธารณกุศล และการมอบรางวัลแม่ดีเด่นแห่งชาติ เพื่อปลูกฝังคุณธรรมความกตัญญูในสังคมไทย

ตารางลำดับเหตุการณ์และพระราชกรณียกิจสำคัญของสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ฯ