อันวันประสูติของสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า องค์บรมศาสดาของเรา เท่าที่รู้กันว่า  ทรงประสูติในวันเพ็ญ เดือน 6 หากเรียกชื่อเดือนตามกลุ่มดาวฤกษ์ ก็เรียกว่าเดือน ไวศาขะ หรือวิสาขะ เราจึงเรียกกันติดปากสำหรับวันสำคัญวันนี้ว่าวันวิสาขะบูชา ชาวพุทธทั้งฝ่ายมหายานและหินยานต่างก็ถือตรงกันว่า พระพุทธเจ้าทรงประสูติ ตรัสรู้และปรินิพพานในวันเพ็ญเสวยฤกษ์ วิสาขะ เหมือนกัน เพราะมาจากคัมภีร์เก่าแก่ที่ท่องจดจำกันมา แต่ต่อมาเมื่อนานวันเข้าก็ออกจะเลือนๆ ไปบันทึกในอรรถกถาของแต่ละฝ่ายจึงมีข้อความพิสดารไม่เหมือนกัน

                ตามอรรถกถาของฝ่ายหินยาน บอกไว้ว่า ทรงประสูติ ปีจอ วันศุกร์ เดือนเพ็ญ วิสาขะ ส่วนฝ่ายมหายานบันทึกไว้ว่า ทรงประสูติ ปีมะโรง วันศุกร์ วันเพ็ญเดือนวิสาขะ ซึ่งท่านผู้รู้ได้เทียบปฏิทินแล้ว ตรงกับวันที่ 4 เมษายน ก่อนคริสตศักราช 557 ปี เป็นวันศุกร์ ขึ้น 15 ค่ำ เดือน 6 ปีมะโรง กลียุคศักราช 2545 เมื่อเทียบกันก็เห็นว่า ผิดฉกรรจ์ตรงปีที่ประสูติฝ่ายหินยานว่า ปีจอ มหายานเป็น ปีมะโรง ข้อผิดอันนี้เมื่อนำปีของฝ่ายหินยาน มาเทียบปฏิทินดูบ้างจะตรงกับปีก่อนคริสตศักราช 623 ปี ตรงกับปีจอ วันพุธ วันที่ 15 เมษายน ก.ค. 623 แตกต่างกับฝ่ายมหายาน 66 ปี ข้อแปลกก็คือเมื่อเทียบปฏิทินแล้ว ปีจอในวันเพ็ญวิสาขะมิได้ตรงกับวันศุกร์ หากตรงกับวันพุธ ซึ่งผิดไปจากอรรถกถาที่กล่าวไว้ในบอกวัตร์ของหนังสือสวดมนตร์ฉบับหลวง ซึ่งท่านได้ประพันธ์ไว้เป็นคาถาปัฐยาวัตร์ ดังนี้

                  “ กุกกุเฏ คพฺ ภวาโสจ                             โสเณ จุทรนิกฺขมิ

                  อุสเภ ราชสมฺปตฺติ                                สเส ปพฺพชิโต ชิโน

                  กุกกุเฏ สพฺ พญฺญู พุทฺโธ                     ตตฺถ จกกฺกํ ปวตฺตยิ

                  นิพฺพานคมนํ สปฺเป                             สหสฺสํ ปัญฺจ มูสิเก

                  โอกฺกนฺโต จ คุรุวาสมี                         สุกฺรวาเร จ นิกขมิ

                  สมฺ พุทฺโธ พุธวารสฺมิ                           องฺคาเร ปรินิพฺพุโต

                  วาสา ฬฺหปุณฺณโมกฺกนฺโต                   วิสาเขเยว นิกฺขมิ

                  วิสา ขปุณฺณมิสมฺพุทฺโธ                       วิสาเข ปรินิพฺพุโต”

                 แปลว่า “พระพุทธเจ้าทรงเสด็จลงสู่พระครรภ์ ในปีระกา ประสูติ ในปีจอเสวยราชสมบัติ ปีฉลู บรรพชาปีเถาะ ตรัสรู้ ในปีระกาทรงแสดงธรรมจักรในปีนั้น เสด็จปรินิพพาน ปีมะเส็ง ครบห้าพันปีในปีชวด พระสัมมาสัมพุทธเจ้าเสด็จสู่พระครรภ์ในวันพฤหัสบดี ประสูติวันศุกร์ ตรัสรู้วันพุธ ปรินิพพานในวันอังคาร พระสัมมาสัมพุทธเจ้า เสด็จสู่พระครรภ์ในวันเพ็ญ พระจันทร์เสวยฤกษ์ อาสาฬหะประสูติ วันเพ็ญแห่งวิสาขมาส ตรัสรู้ในวันเพ็ญแห่งวิสาขมาส และปรินิพพานในวันเพ็ญแห่งวิสาขมาส”

                มีผู้รู้ได้กล่าวไว้ว่า หนังสือบอกวัตร์นี้ ไม่ได้มาจากพระบาลี คือพระไตรปิฎก เพราะในพระบาลีปรากฏแต่เพียงว่า พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงประสูติตรัสรู้ และนิพพานในวันเพ็ญ แห่งเดือนวิสาขะ แต่ไม่ได้บอกไว้ว่า วันเพ็ญนั้นๆ ตรงกับวันศุกร์ หรือวันพุธ น่าแปลกประหลาดตรงที่ว่าทั้งฝ่ายมหายาน และหินยานในอรรถกถาบอกตรงกันว่า ทรงประสูติวันศุกร์ ตรัสรู้วันพุธ และปรินิพพานวันอังคารตรงกัน อาจจะเป็นเพราะว่า อรรถกถานี้นำมาจากฝ่ายมหายานละกระมัง หรือมิฉะนั้นก็ฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งนำจากกันไป

                เรื่องวันประสูติของพระพุทธเจ้านี้ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงสนพระทัย มีพระราชประสงค์ใคร่จะทราบดวงพระชาตาของพระพุทธองค์ว่าเป็นอย่างไร จึงทรงให้โหรคำนวณพระชาตาขึ้น โดยให้ถือเอาคำในพระบาลีที่ว่า วันเพ็ญพระจันทร์เสวยฤกษ์วิสาขะเป็นหลัก ซึ่งปรากฏผลจากการตรวจสอบตำแหน่งของดวงดาว โดยการคำนวณปฏิทินตามสูตรคัมภีร์สุริยยาตร์ ได้วันประสูติ ตรัสรู้ และปรินิพพาน ดังนี้

                ประสูติวันพุธ ขึ้น 15 ค่ำ เดือน 6 ปีจอ ตรงกับวันที่ 18 พฤษภาคม อัญชันศักราช 68

                ตรัสรู้ วันอาทิตย์ ขึ้น 15 ค่ำ เดือน 6 ปีระกา ตรงกับวันที่ 20 พฤษภาคม อัญชันศักราช 103

                ปรินิพพาน วันจันทร์ ขึ้น 15 ค่ำ เดือน 6 ปีมะเส็ง ตรงกับวันที่ 15 พฤษภาคม อัญชันศักราช 147

                วันที่คำนวณขึ้นนี้ ดังได้กล่าวไว้แล้วข้างต้นว่าแตกต่างกับฝ่ายมหายานถึง 66 ปี ซึ่งเรื่องนี้ยังเป็นที่ถกเถียงกันอยู่ ในวงการโหรทั่วโลก

                จะขอยกเอาข้อคิดเห็นของนักปราชญ์ทางดาราศาสตร์ และโหราศาสตร์ฝ่ายนอกศาสนาพุทธ ซึ่งก็ได้สนใจในวันประสูติของสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ได้ทำการคำนวณไว้ ซึ่งนายศิระ นามะสนธิ กรรมการสมาคมโหรแห่งประเทศไทยได้รวบรวมมา 7 รายการด้วยกันมีดังนี้

                นายอภัยกูณ จากลังกายืนยันว่า สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ประสูติปี 2478 กลียุคศักราช วันเพ็ญเดือน ไวศาขะ ประมาณเที่ยงวัน ตรงกับวันอังคารที่ 26 เมษายน ก่อนคริสตศักราช 624 ผู้เชี่ยวชาญทางปฏิทิน ได้ตรวจดูแล้วเห็นว่าคลาดเคลื่อน เพราะวันที่ 26 เมษายน ก.ค.624 นี้ ตรงกับวันศุกร์ มิใช่วันอังคาร

                นายเฟอร์นันโด จากปนทุระว่า ในกากะยาระนาฑิ บอกว่าพระพุทธเจ้าประสูติวันอาทิตย์ ตรงกับวันเพ็ญเดือนไวศาขะ กลียุคศักราช 2478

                ยังมีปราชญ์อินเดียอีก 3 ท่าน ซึ่งมีข้อคิดเห็นแตกต่างไปอีก มีอยู่สามรายการ รายแรกกล่าวว่า

                วันประสูติ ตรงกับวันที่ 10 มีนาคม ก.ค. 1887 รายนี้หนักข้อไปอีก คือว่าทางประสูตินานกว่าที่เราคิดขณะนี้อยู่ถึง 1344 ปี

                ท่านหนึ่งว่า วันประสูติตรงกับวันที่ 4 เมษายน ก.ค.557 เหนือกว่าปัจจุบันขึ้นไปอีก 14 ปี

                อีกท่านหนึ่งว่า วันประสูติ ตรงกับวันศุกร์ที่ 1 เมษายน ก.ค. 543

                รายที่มีผู้ยกย่องกันมากก็คือ รายการของโหรอินเดีย 4 ท่าน ร่วมกันคำนวณรายนามผู้คำนวณคือ ฟ.ค. ทัตต, ซีรีล ฟากัน, ล.นารายณโร และ ว.บ. รามัน, ว่าทรงประสูติวันอังคารที่ 14 เมษายน ก.ค. 623 ประมาณ เที่ยงวัน ณ วิถันดรเหนือ 27 องศา 8 ลิปดา ที่ฆันดรตะวันออก 83 องศา 5 ลิปดา

                ข้อคิดเห็นเกี่ยวกับวันประสูติของพระพุทธองค์นี้ ยังมีขัดแย้งแตกต่างอีกมากมาย ดังปรากฏในหนังสือวันพระพุทธเจ้าของ นายทองเจือ อ่างแก้ว ผู้เชี่ยวชาญทางการคำนวณดาราศาสตร์ไทยตามสูตรคัมภีร์สุริยยาตร์ ได้อ้างถึงวันประสูติของพระพุทธเจ้าเท่าที่รวบรวมมาจากอื่นๆ มีดังนี้

                ท่าน ปรินเซปว่า    ประสูติ ปี ก.ค. 1027 ศุกร์ 11 เมษายน

                ท่าน แจ๊กริก           ประสูติ ปี ก.ค. 901 อังคาร 29 มีนาคม

                ท่าน มณีเมฆไล      ประสูติ ปี ก.ค. 846 อังคาร 20 เมษายน

                นักปราชญ์มอญ     ประสูติ ปี ก.ค. 638 พฤหัสบดี 31 มีนาคม

                ท่าน ตักเกอแมน    ประสูติ ปี ก.ค. 572 อาทิตย์ 11 เมษายน

                ในบรรดา 5 ท่านนี้ มีแปลกแหวกแนวคือท่าน ตักเกอแมน อ้างว่าคำนวณด้วยอีเลกโทรนิก นายทองเจือ อ่างแก้ว ได้ตรวจสอบละเอียดแล้วเห็นว่าของ ท่าน บี.วี.รามัน (ซึ่งคำนวณ 4 คน ร่วมกัน) ที่ว่าเป็นวันที่ 14 เมษายน ก.ค. 623 ตรงกับขึ้น 14 ค่ำ ไม่ใช่วันเพ็ญ และของท่านตักเกอแมน ซึ่งคำนวณด้วยอิเลกโทรนิกยิ่งไปกันใหญ่ เพราะห่างวันเพ็ญลิบลับ คือตรงกับขึ้น 6 ค่ำ เดือน 6

                นายทองเจือ จึงคำนวณวันประสูติของพระพุทธเจ้าขึ้นบ้าง โดยถือเคร่งตามพระอรรถกถา คือวันศุกร์ ปีจอ ตรงกับวันเพ็ญ วิสาขมาส ผลที่สุดก็ได้วันดังนี้

                วันประสูติ ตรงกับวันศุกร์ขึ้น 15 ค่ำ เดือน 6 ปีจอ ก.ค. 587

                ผลของการค้นหาวันพระพุทธเจ้าทรงประสูติขึ้นใหม่นี้ นายทองเจือ อ่างแก้ว ผู้คำนวณอ้างไว้ว่า

                “แต่ถ้าวัน เดือน ปี ของพระพุทธเจ้าที่ข้าพเจ้าอ้าง ณ หนังสือเล่มนี้เป็นการถูกต้อง เพราะตรงกับพุทธประวัติ อรถกถา ประวัติศาสตร์ และโหราศาสตร์ และปีที่อ้างก็อยู่ระหว่างกลางด้วย คือน้อยกว่าหินยาน 16 ปี และมากกว่ามหายาน 30 ปี การนับปี พ.ศ. ที่ถูกต้อง คือ พ.ศ. 2510 - 36 =พ.ศ. 2474 ยังอีก 26 ปี จึงจะถึงกึ่งพุทธกาล”

                 ท้ายที่สุดนายทองเจือได้เขียนไว้ว่า “ท่านที่เชี่ยวชาญทางประวัติศาสตร์ โปรดสอบทานทางด้านประวัติศาสตร์ว่า ที่ข้าพเจ้าอ้างไว้นั้น ตรงกับประวัติศาสตร์หรือไม่ ถ้าไม่ตรงเชิญค้าน”

                เพราะคำเชิญชวนท้ายหนังสือ “วันพระพุทธเจ้า” นี้เองทำให้ข้าพเจ้าขอเสนอข้อคิดเห็นบางประการเกี่ยวกับวันประสูติของพระพุทธองค์ เพื่อเป็นแนวให้ท่านผู้รู้ช่วยกันค้นคิดต่อไป

                ประการแรกข้อที่ว่า พระพุทธเจ้าทรงประสูติ ตรัสรู้ และปรินิพพาน ในวันเพ็ญวิสาขมาส ควรนับว่าเป็นหลักฐานสำคัญ เพราะมีอ้างไว้ในพระไตรปิฎก และทั้งฝ่ายมหายานกับหินยาน ต่างก็อ้างตรงกันส่วนที่ว่า ทรงประสูติ วันอะไร ปีอะไร ข้อนี้มีมาในอรรถกถา ซึ่งอาจเป็นเรื่องคลาดเคลื่อนได้ จะยึดถือเป็นจริงจังนักก็อาจจะเขว แม้โหรหลวงในสมัยรัชกาลที่ 4 ครั้งทำการคำนวณพุทธชาตาก็มิได้ถือเป็นสาระนักคงเอาวันเพ็ญเดือนวิสาขะเป็นหลัก เพราะเหตุนี้ ดวงพระชาตาที่คำนวณจึงเป็นวันพุธมิใช่วันศุกร์ดังที่ในใบบอกวัตร์อ้างไว้ อย่างไรก็ดีโหรหลวงก็ยังคงยึด วันประสูติ ปีจอเป็นหลัก ดวงชาตาที่คำนวณได้ จึงไม่เหมาะสม เช่นมีอาทิตย์กุมอังคาร และเสาร์ลอยอยู่ในภพที่ 10 ซึ่งตำแหน่งนี้คือ ตำแหน่งที่ดาวพระเคราะห์ลอยอยู่เหนือศีรษะกลางฟ้า ย่อมมีอิทธิพลต่อดวงชาตาอย่างรุนแรง อันดาวอังคาร เสาร์ ซึ่งกุมกันแบบสมผุสใกล้ชิดเช่นนี้ ผู้มีความรู้ทางโหราศาสตร์เพียงเล็กน้อย ย่อมจะอ่านออกว่าให้โทษมากกว่าให้คุณ

                ส่วนวันประสูติ ซึ่งนายทองเจือ คำนวณขึ้นนั้น ถือเคร่งครัดในอรรถกถาและคัมภีร์มหายาน โดยถือเอา ปีจอ วันศุกร์ตรงกับวันเพ็ญวิสาขมาสเป็นหลัก เมื่อผูกดวงชาตาขึ้นแล้ว มีดาวเรียงรายไม่สู้น่าดูนัก คือจะเป็นแบบดาวกระจายก็ไม่ใช่หรือแบบดาวรวมกลุ่มก็ไม่เชิง แม้ว่าจะมีผู้วิจารณ์ตามกฎเกณฑ์โหราศาสตร์ภาระตะว่าได้โยคเกณฑ์สำคัญหลายตำแหน่ง แต่ดูแล้วก็พื้นๆ ไม่มีอะไรจับใจจนถึงแก่ท่านโหรโกญฑัญญะสมัยก่อนจะเป็นพระอรหันต์ ได้พยากรณ์ไว้เป็นทางสายเดียวว่าจะเป็นบรมศาสดาเอกของโลก

เนื่องด้วยตำแหน่งดาวอยู่ในรูปบังคับ คือวันเพ็ญ อาทิตย์ย่อมจะต้องเล็งจันทร์และเวลาประสูติก็มีอ้างไว้ชัดเจนว่า ทรงประสูติในระหว่างเวลา 11 - 12 น. นั่นแสดงว่าอาทิตย์ถูกบังคับให้อยู่ยังภพที่ 10 หรือภพที่ 9 ของดวงชาตา ตำแหน่งสำคัญ 3 ตำแหน่งจึงตั้งเป็นมุมจตุรโกณต่อกัน ด้วยเหตุนี้ดวงดาวในพระชาตาของท่านบรมศาสดาเอกของเรา ก็มีทางเป็นไปได้สองอย่างคือ รูปดาวกระจายเต็มดวง หรือมิฉะนั้นก็เป็นจตุรสดัยเกณฑ์ในราศีทวาร

                ข้อที่ว่าจำเป็นต้องเป็นจตุรสดัยเกณฑ์ในราศีทวารนั้น ถือหลักจากวันเพ็ญวิสาขมาสในวันนั้นดวงจันทร์จำเป็นต้องโคจรอยู่ราศีตุลย์ ซึ่งเป็นราศีทวาร เพราะกลุ่มดาวฤกษ์วิสาขะนั้นสถิตในราศีตุลย์ถึง 3 บาทฤกษ์ด้วยกัน มีแตกขาดไปอยู่ราศีพิจิกเพียงบาทฤกษ์เดียว ซึ่งโหรหลวงในสมัยรัชกาลที่ 4 คำนวณเอาจันทร์เกาะบาทฤกษ์ขาด ซึ่งไม่บังควรอย่างยิ่ง เพราะเป็นข้อร้ายฉกรรจ์ถึง 2 ประการคือ ประการแรก จันทร์เกาะฉินทฤกษ์ทำให้อายุสั้น ชีวิตอับเฉา ประการที่สอง จันทร์เป็นนิจ ย่อมไม่ให้คุณแก่ดวงชาตา

                จริงอยู่แม้พระประวัติของพระพุทธองค์จะทรงสละราชสมบัติ กำพร้าพระมารดาและสละเรือนหนีพระชายาออกบวช แต่ก็เป็นการแสวงหาความสุขอันยิ่งใหญ่ คือพระนิพพาน ซึ่งก็ได้รับความสำเร็จ จนกลายเป็นบรมศาสดาเอก การวางจันทร์เป็นนิจเกาะนวางศ์ฉินทฤกษ์เช่นนั้น จึงไม่บังควรอย่างยิ่ง ตำแหน่งที่ถูกจันทร์ควรจะอยู่ราศีตุลย์ และควรเป็นนวางศ์สุดท้ายด้วย เพราะเป็นนวางศ์ที่เจ้าของนวางศ์และตรียางศ์เป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน

                เมื่อจันทร์อยู่ราศีตุลย์ อาทิตย์จึงต้องเป็นมหาอุจจ์อยู่ราศีเมษ เพราะเป็นวันเพ็ญวิสาขมาส รูปดาวบังคับให้เป็นเช่นนี้ คืออาทิตย์จะต้องอยู่ในมุม 180 องศา เล็งจันทร์ในวันเพ็ญเสมอ และเมื่ออาทิตย์เป็นมหาอุจจ์ ณ ราศีเมษ ลัคนาจึงควรสถิตราศีกรกฎซึ่งเป็นราศีทวารเช่นกัน เพราะเวลาประสูติเป็นเวลา 11 - 12 น. อันที่จริงควรจะเป็นเวลา 12 น. ตรง เพราะศาสดาเอกของโลกย่อมจะอุบัติ ในกรณีพิเศษไม่เหมือนสามัญชนทั่วไป เช่นเดียวกับพระเยซู ท่านประสูติในเวลาเที่ยงคืนตรง นับว่าพิเศษหาคนเหมือนได้ยาก

 เวลาเกิด 12 น. เป็นเวลาที่อาทิตย์ลอยเหนือศรีษะพอดีวางรูปดวงชาตา ลัคนาควรจะอยู่กรกฎ ราศีทวารเช่นเดียวกับอาทิตย์และจันทร์ มิใช่ราศีสิงห์โดยเพื่อจะเอาเจ้าเรือนลัคนาเป็นมหาอุจจ์ เพราะถ้าอยู่ราศีกรกฎก็ได้เกณฑ์สำคัญคือ เจ้าเรือนลัคนาเป็นองค์เกณฑ์ และเป็นจันทร์เพ็ญ ทั้งยังได้อาทิตย์มหาอุจจ์เสริมในเรือนกัมมะอีกด้วย อันอาทิตย์มหาอุจจ์อยู่ในเรือนกัมมะนี่แหละ จึงส่งผลให้พระพุทธองค์ประสพความสำเร็จ เมื่อประกาศพระธรรมไปยังที่ใดก็น้อมนำให้ผู้คนยกย่องนับถือ จึงทรงอยู่ในฐานะเป็นศาสดาของกษัตริย์และชนทุกชั้น กิจกรรมที่พระพุทธองค์ได้กระทำนั้น หยั่งรากลงบนโลกอย่างแน่นแฟ้น แม้บัดนี้พระพุทธศาสนาก็ยังรุ่งเรืองอยู่ไม่มีโอกาสอับแสงได้เลย

                พระพุทธองค์ทรงเต็มเปี่ยมด้วยบารมี 10 ประการ ซึ่งสะสมมานับอเนกชาติอันบารมีทั้ง 10 นี้ ย่อมมีดาวพระเคราะห์ทั้งมวลเป็นสัญลักษณ์ คือ อาทิตย์ จันทร์ พุธ ศุกร์ อังคาร พฤหัสบดี เสาร์ มฤตยู เนปจูน และพลูโต เป็นตัวแทนครบ 10 พอดี ส่วนเกตุ และราหู ไม่นับเนื่องเข้าด้วยกันเพราะไม่ใช่ดาวพระเคราะห์ เพราะเหตุนี้ดาวทั้งมวลดังกล่าวมาแล้ว งไม่ควรสถิตอยู่ยังภพทุสถานะต่อลัคนา คือเป็นอริ มรณะ วินาศนะทั้งสิ้น ดาวพระเคราะห์เหล่านั้นย่อมกระจายอยู่อย่างเหมาะสมในตำแหน่งแหล่งที่ของตน เพราะเหตุนี้เมื่อได้พิจารณาอย่างรอบคอบแล้วจึงเห็นว่ารูปดาวในดวงพระชาตาจะเป็นดาวรวมกลุ่มแต่ซีกเดียวไม่ได้ จะขาดดุลยภาพซึ่งกันและกัน ตำแหน่งอันเหมาะควรเป็นรูป จตุรสดัยเกณฑ์ในราศีทวาร โดยดาวทั้งหมดมีศักดิ์สูง ไม่หลุดจากราศีทวารเลย หรือมิฉะนั้นก็ต้องเป็นรูปกระจายหมดทั้งดวง

                อย่างไรก็ดีเมื่อพิจารณาถึงรูปดาวบังคับแต่แรก คือพระลัคนาอาทิตย์ และจันทร์อยู่ราศีทวารคนละมุมเช่นนี้ ย่อมบอกรูปดาวให้เราเห็นบ้างเลาๆ แล้วว่า น่าจะเป็นแบบจตุรสดัยเกณฑ์ในราศีทวารมากกว่าอื่น จึงจะนับว่าเป็นดวงชาตาเข้มแข็งและมีศักดิ์สูงน่าเคารพนับถือจริงๆ

                เพราะเหตุนี้เราจึงควรตัดปัญหาเรื่องวันประสูติเฉพาะคำว่า ปีจอ วันศุกร์ลงไปเสียได้ ด้วยจะเป็นการผูกรัดมัดตัวเองเกินไป แม้บัดนี้เราก็ไม่อาจรู้ได้ว่า อรรถกถาเป็นข้อสันนิษฐานของเกจิอาจารย์ท่านใดท่านหนึ่ง หาใช่ของยืนยันเที่ยงแท้ไม่ คือ จะถือเป็นของแน่นอนตายตัวมิได้ เพราะมิได้มีมาในพระไตรปิฎก หากว่าท่านนักคำนวณจะได้คำนวณดวงพระชาตาของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าขึ้นใหม่ ควรจะเพ่งเล็งในแง่โยคเกณฑ์สำคัญที่ได้รับ และสอดคล้องกับ “วันเพ็ญ วิสาขมาส” ด้วยบางทีเราอาจจะค้นหาดวงพุทธชาตาที่แท้ได้